فراسو خبر پایگاه خبری تحلیلی فراسو خبر 
با اقدامات ویژه و اتخاذ رویکردها و برنامه ریزی های تحولی سازمان امور مالیاتی کشور و متعاقب آن بهبود و ارتقای نظام مالیات ستانی عادلانه متکی بر حاکمیت داده محوری، منجر به شناسایی مودیان جدید، بستن گلوگاه های فرار مالیاتی و نظایر آن شده و امیدواری ها نسبت به افزایش منابع درآمدی پایدار برای افزایش خدمت رسانی دولت به مردم با رویکرد کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی فزونی یافته است.
به گزارش فراسو به نقل از اینتا، با روی کار آمدن دولت سیزدهم، تحرک و پویایی نظام مالیاتی و عزم و اراده جدی مبتنی بر استقرار نظام مالیاتی هوشمند با اجرای کامل قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مودیان به رغم نوپایی آن در عرصه عمل با موفقیت هایی توام گشته است و امیدها برای شفاف سازی و تحقق اقتصادی پویا توام با تکریم مودیان و ارتقای مالیات ستانی عادلانه افزایش یافته است. از اینرو اقدامات، چشم اندازها و برنامه ریزیهای تحولی سازمان امور مالیاتی کشور، هم اینک موردتوجه اغلب صاحبنظران و رسانه های مهم کشور قرار گرفته است. برای نمونه، روزنامه «جوان»، در تازه ترین گزارش اقتصادی با عمل به رسالت اجتماعی خویش، ضمن اشاره به برخی اقدامات و دستاوردهای مهم نظام مالیاتی، امید و اعتماد آفرینی نسبت به نظام مالیاتی را در سطح جامعه افزایش داده است.
در ابتدای این گزارش آمده است:
نظام مالیاتی کشور دارای چالش‌ها و مشکلات عدیده ای است؛ نبود دیتا‌های کامل، هزینه بالای اخذ مالیات و ممیز محور بودن نظام مالیاتی مشکلات فراوانی را در فرآیند اخذ مالیات ایجاد کرده است. با وجود این، رونمایی از سامانه مؤدیان در تیرماه ۱۴۰۱ و همچنین قانون شفافیت دستگاه‌های پوز و متصل شدن به حساب یک مؤدی سبب شده است که بخش مهمی از این مشکلات حل شود و امکان اخذ مالیات شفاف و هوشمند از طریق تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم ایجاد شود.
از مشکلات اجرایی مهم در نظام مالیاتی کشور بالا بودن هزینه وصول مالیات است. هزینه وصول مالیات نشان می دهد که در ازای وصول هر ریال درآمد مالیاتی چه میزان هزینه انجام می شود. متأسفانه نظام مالیاتی کشور به دلیل بالابودن نسبت هزینه وصول مالیات به کل مالیات وصول شده (هزینه ای که دولت برای اخذ یک ریال مالیات باید بپردازد) با مشکل جدی رو به رو است و همین موضوع سبب شده است که فرآیند مالیات ستانی نیز با مشکلات جدی مواجه باشد و ممیزمحوری و امکان وقوع فساد از دیگر معضلات نظام مالیاتی غیرهوشمند است. مقایسه نسبت هزینه وصول مالیات در ایران با سایر کشور‌ها نشان می دهد که هزینه وصول مالیات در ایران در سطح بالایی قرار دارد و وصول هر ریال مالیات هزینه بالایی را می طلبد. آمار و ارقام این حوزه نشان می دهد که هزینه وصول مالیات در کشور‌هایی که دارای سیستم مالیاتی کارآمدی هستند از جمله ایرلند، نروژ، اتریش، امریکا، اسپانیا و کره جنوبی به یک درصد نمی رسد و در بسیاری از کشور‌های منتخب نیز این نسبت کمتراز ۵/۱ درصد است، اما در ایران این میزان بالای ۵/۲ درصد است.
همچنین نبود سامانه های داده ای مناسب در زمینه اخذ مالیات هوشمند نیز موجب شده بود که کشور با فرآیند پیچیده و فسادخیز ممیز محوری به سمت اخذ مالیات برود. با این وجود رونمایی از سامانه مؤدیان در تیر ماه ۱۴۰۱ و همچنین قانون شفافیت دستگاه‌های پوز و متصل شدن به حساب یک مؤدی سبب شده است که بخش مهمی از این مشکلات حل شود و امکان اخذ مالیات شفاف و هوشمند از طریق تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم ایجاد شود.
در سال ۱۴۰۱ با پیگیری سازمان امور مالیاتی از مراجع قانونی ذی‌صلاح، سقف شمول استفاده از تبصره ۱۰۰ ق. م. م، ۱۰۰ برابر معافیت موضوع ماده (۸۴) ق. م. م برای عملکرد سال ۱۴۰۰ تعیین شد. بر این اساس، صاحبان مشاغل موضوع تبصره ماده ۱۰۰ ق. م. م با جمع فروش (درآمد) تا مبلغ ۴۸ میلیارد ریال امکان پرداخت مالیات مقطوع تعیین شده در راستای تبصره فوق را خواهند داشت. این مسئله باعث افزایش ۵۰ درصدی متقاضیان پرداخت مالیات مقطوع موضوع تبصره ماده ۱۰۰ ق. م. م نسبت به سال گذشته شد. در سال ۱۴۰۲ برای مالیات بر عملکرد سال ۱۴۰۱، مبلغ معافیت مالیات بر درآمد حقوق برای سال ۱۴۰۱، معادل ۶۷ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان (۶۷۲ میلیون ریال) بود؛ به این ترتیب، حد نصاب درآمد حاصل از فروش صاحبان مشاغل برای استفاده از تسهیلات تبصره ماده ۱۰۰ برای عملکرد سال ۱۴۰۱، معادل ۶ میلیارد و ۷۲۰ میلیون تومان (۶۷ میلیارد و ۲۰۰ میلیون ریال) است.
بنابراین ظرفیت مالیات ستانی هوشمند بر مبنای تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم موجب شده است که با اتکا به حساب اصلی مؤدی مالیاتی به همراه ساماندهی پوز‌های خرید کالا و همچنین بالا آمدن داده های عملکردی شش ماهه سامانه مؤدیان برای سال ۱۴۰۱، موجب شده است که اطلاعات کاملی در اختیار سیاست‌گذاران در بخش اخذ مالیات قرار گیرد که این مهم زمینه ساز اخذ مالیات واقعی از برخی مشاغل با فرار مالیاتی بالا شده است.
همچنین تسهیل اخذ مالیات و حذف نظام مالیاتی ممیزمحوری سبب شده است که بخش اعظمی از مؤدیان به سمت استفاده از تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم بروند و امسال نیز حجم بسیار بالایی از مؤدیان برای اخذ مالیات هوشمند ذیل تبصره ماده ۱۰۰ درخواست داده اند.
همچنین با توجه به عملکرد سال ۱۴۰۰ استفاده مؤدیان از تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم، بیشترین فرار مالیاتی در بخش مشاغل خاص با درآمدهای کلان وجود داشته است که امسال نیز به همین ترتیب بوده است.
در همین رابطه و گام مهم دولت در زمینه اخذ مالیات هوشمند از مشاغل در جهت حذف نظام مالیاتی ممیز محور و در جهت تکریم مؤدیان، ظرفیت بزرگی در جهت استفاده از مالیات مبتنی بر تبصره ماده ۱۰۰ است و به همین دلیل نیز بسیاری از مؤدیان به سمت استفاده از این تبصره مهم آمده اند و این مهم نشان از اقدامات بسیار خوب دولت سیزدهم در اصلاح نظام مالیاتی داشته است.
مالیات عادلانه
محمد علیپور عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار روزنامه «جوان» درباره تأثیر راه اندازی سامانه مؤدیان بر جلوگیری از فرار مالیاتی اظهار کرد: «نبود اطلاعات از فعالیت‌های اقتصادی و به تناسب آن اخذ مالیات عادلانه یکی از مشکلات اساسی پیش روی فعالان اقتصادی بود که منجر به فرار مالیاتی شده بود.»
وی افزود: «اکنون پس از یک سال از رونمایی سامانه مؤدیان و راه اندازی این سامانه مهم مالیاتی در کنار قانون ساماندهی به دستگاه‌های پوز حقیقی، مالیات ستانی هوشمند امکانپذیر است و در این بخش می توان نشان داد که عملکرد واقعی هر مؤدی به چه میزان است چراکه به سبب خرید و فروش در سامانه، چرخش مالی کاملاً واضح است و جای کتمان نیست.»
علیپور ادامه داد: «اجرای کامل سامانه مؤدیان و پایانه فروشگاهی نه تنها از فرار مالیاتی بلکه تصمیمات شخصی که توسط ممیزان گرفته می شود، جلوگیری می کند.»
وی می گوید: «در گذشته این احتمال وجود داشت که ممیزان نتوانند به طور کامل ارزیابی کنند یا اعمال نظر شخصی خود را در برخی موارد انجام می دادند که امکان ایجاد فساد در فرآیند اخذ مالیات را ایجاد می کرد. اما راه اندازی سامانه مؤدیان در کنار ساماندهی به دستگاه‌های پوز حقیقی عملکرد دقیق خرید و فروش و هزینه ها در آن قابل بررسی است تا در حق کسی اجحاف نشود و از طرفی تمامی افرادی که از زیر بار مالیات فرار می کردند، متناسب با درآمد ناگریز به پرداخت مالیات هستند.»
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با اشاره به اینکه اجرای این سامانه ها در دریافت مالیات کاملاً عدالت محور است، بیان کرد: «بهره گیری از سامانه مؤدیان در کنار ساماندهی به دستگاه‌های پوز حقیقی در اخذ عادلانه مالیات تأثیر بسزایی دارد تا در حق هیچ یک از آحاد جامعه اجحاف نشود. اخذ مالیات هوشمند مبتنی بر تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم اقدامی مهم از سمت دولت سیزدهم است که با بهره‌گیری از سامانه مؤدیان در کنار ساماندهی به دستگاه‌های پوز حقیقی محقق شده است و اقدامی مهم در جهت تحقق نظام مالیاتی عادلانه، حذف نظام ممیزمحور و جلوگیری از فرار مالیاتی مشاغل خاص است.»
علیپور با اشاره به اینکه با راه اندازی این سامانه ها عملکرد‌ها واضح و مشخص است، تصریح کرد: «کارمندان و کارگران در ابتدای هر ماه به سبب آنکه اطلاعات آنها در اختیار دولت است، مالیات پرداخت می کنند، در حالی که خیلی از مشاغل با دریافت پول نقد و سکه به دنبال فرار مالیاتی هستند که به مرور زمان عدم ناسازگاری‌ها از بین می رود به طوری که با دریافت مالیات عادلانه از تمامی اقشار، افرادی که فرار مالیاتی می کردند حاضر به پرداخت می شوند.»
استفاده از از ظرفیت مالیات ستانی هوشمند طبق تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم جهت اخذ مالیات واقعی مشاغل خاص
مسلم صالحی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس نیز در گفتگو با «جوان» در مورد فرار مالیاتی مشاغل خاص، گفت: «قطعاً عامل اصلی در پرداخت مالیات نظارت دستگاه‌های متولی است. قسمت عمده این نظارت به خود دولت مربوط است. دستگاه‌هایی نظیر سازمان امور مالیاتی باید نظارت کنند و نسبت به شناسایی افراد، مؤسسه و سازمان اقدام کنند تا همه از دستگاه‌های کارتخوان نظیر پوز‌ها استفاده کنند که ورودی و خروجی منابع مالی‌شان مشخص شود. بر فرض مثال وزارت بهداشت می گوید هزار پزشک در یک شهرستان با این تخصص و مدارک و حوزه کاری فعالیت می کنند ولی وقتی به مطب می رویم، مشاهده می شود که آنها پول نقد دریافت می کنند. بهانه می آورند که دستگاه پوز خراب است یا جواب نمی دهد. این مسائل علاوه بر جریمه سنگین، نیازمند اقدام قضایی است که متولیان امر وصول مالیات به جدیت ورود کند تا امثال پزشکان یا دیگر مشاغل خاص نظیر آرایشگاه‌های زنانه از دستگاه پوز متصل به حساب اصلی مؤدی استفاده کنند.»
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: «اگر جریمه های بازدارنده می گذاشتیم قطعاً هیچ کدام از این افراد حقیقی و حقوقی به خودشان اجازه نمی دادند فرار مالیاتی داشته باشند. چون هیچ آیتم بازدارنده ای برای فرار مالیاتی نداریم لذا فقط به تذکر بسنده می شود. البته نبود داده ها و سامانه های داده‌ای نیز در این زمینه کار را مشکل کرده است؛ استقرار نظام مالیاتی هوشمند بسیاری از این مشکلات را حل خواهد کرد و به تازگی داده های این حوزه تکمیل شده است.»
وی با بیان اینکه باید از ظرفیت مالیات ستانی هوشمند طبق تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم استفاده شود، گفت: «اگر وصول مالیات به درستی انجام شود بخش بزرگی از کسری بودجه جبران خواهد شد و منابع مورد نیاز برای توسعه زیرساختی از طریق مالیات تأمین می شد. با استقرار نظام مالیاتی هوشمند بر مبنای سامانه مؤدیان و ساماندهی دستگاه‌های پوز حقیقی و نظارت بر آنها، نه تنها از نظام مالیاتی ممیزمحور خلاص خواهیم شد بلکه با اخذ مالیات واقعی از مشاغل خاص با درآمدهای کلان، فشار مالیاتی بر اقشار ضعیف نیز برداشته خواهد شد.»
صالحی در پایان با اشاره به حجم بالا فرار مالیاتی مشاغل خاص نظیر وکلا، پزشکان و طلافروشان خاطر نشان کرد: «میزان فرار مالیاتی در کشور شفاف نیست. از لحاظ درصدی فرار مالیاتی بالا نیست ولی از لحاظ مبلغی بالاست یعنی افرادی که درآمدهای بالایی دارند و درصد کمی را به خودشان اختصاص می دهند، فرار مالیاتی دارند که پزشکان، وکلا و طلافروش‌ها بیشترین فرار مالیاتی را دارند. باید به سمت استفاده حداکثری از ظرفیت مالیات ستانی هوشمند طبق تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم برویم و در این مسیر مالیات واقعی مشاغل خاص نظیر پزشکان و وکلا را اخذ کنیم تا عدالت برقرار شود.»
جمع‌بندی
به نظر می رسد دولت سیزدهم در حال تلاش برای ساماندهی نظام مالیاتی است و در این مسیر بنای جلوگیری از فرار مالیاتی و عادلانه کردن دریافت مالیات در اولویت قرار دارد. طبعاً موفقیت در چنین مسیری، مستلزم اراده مستمر و نبود مسئولان درگیر تعارض منافع است.